درخشندگی تنها پارامتری است که ما از میان تمام پارامترهای مختلف دنیای نورپردازی، درک می کنیم یعنی شار نوری، شدت نور، شدت روشنایی و غیره سعی می کنند تا درخشندگی مناسبی برای دیدن ما فراهم کنند.
با من همراه باشید تا این مفهوم مهم را بیشتر به شما معرفی کنم!
درخشندگی چیست؟
وقتی نوری از منبع نور به سطحی می تابد بسته به میزان ضریب بازتابش آن سطح، مقداری نور از آن منعکس شده و به چشم ما می رسد که ما قادر خواهیم بود آن سطح را ببینیم و یا ممکن است مقداری نور مستقیما از منبع نور به چشم ما برسد و ما منبع نور را حس کنیم و آن را درخشنده درک کنیم.
تعریف:
مقدار شدت نوری که از واحد سطح (یک متر مربع) به چشم ما می رسد را درخشندگی گویند.
این شدت نور می تواند از منبع نور باشد (چراغ یا لامپ) و یا از سطوح (مثل دیوار و سقف و غیره) و مقدار آن به زاویه دید ما و سطحی که در میدان دید است، بستگی دارد.
این پارامتر را با (L (LUMINANCE نشان می دهند و واحد آن کندلا بر متر مربع است (cd/m2).
کاربرد
در واقع ما محیط پیرامون خود را به واسطه داشتن درخشندگی مناسب می بینیم.
اما همین پارامتر که اینقدر مهم، حیاتی و دوست داشتنی است اگر کنترل نشود به عاملی آزار دهنده تبدیل می شود که آسایش را از ما می گیرد به طوری که تمایلی برای ماندن در آن فضا نخواهیم داشت ،ما را خسته می کند، خطر آفرین می شود و حتی می تواند به چشم ما آسیب جدی وارد کند.
خداوند وقتی که انسان را خلق کرد می دانست که درخشندگی منابع نور(خورشید یا چراغ ) و سطوح برای انسان آزار دهنده خواهد بود که برای حل این مشکل چند راهکار در بدن انسان قرار داده است که میزان نور ورودی به چشم کنترل شده باشد.
نقش اعضای بدن در کنترل درخشندگی
وجود ابرو
ابرو ابزاری برای کاهش پرتوهای مزاحم ورودی به چشم است پس این ابرو ضمن داشتن وظایف دیگر، نقش یک سایه بان را نیز برای چشم ایفا می کند.
فرو رفتگی چشم
چشم به واسطه فرو رفتگی که در جمجمه دارد به صورت کاملا حرفه ای از استخوان پیشانی به عنوان یک سایه بان بهره می برد.
پلک
پرده ای که به صورت خود آگاه و ناخودآگاه عمل می کند تا چشم را از آسیب های متعددی همچون ورود پرتو های مزاحم نور حفظ کند همین پلک بی زبان است!
مژه ها
یکی از وظایف این موهای باریک و منظم پلک ها ، منحرف کردن پرتو های مزاحم نور است.
مردمک
همین سوراخ وسط قسمت رنگی چشم (عنبیه) مردمک نام دارد که با تنگ و گشاد شدن به صورت غیر ارادی سبب کنترل میزان نور ورودی به چشم می شود که فرمان آن از طریق اعصاب سمپاتیک و پاراسمپاتیک صادر می شود.
دست
خیلی جالب است که دست هم در کنترل میزان نور ورودی به چشم دخیل است، کافی است در ظهر یک روز آفتابی در تابستان به بیرون از ساختمان بروید (البته بدون عینک آفتابی و کلاه) و بخواهید با فردی زیر نور آفتاب صحبت کنید قطعا دستتان را بالا می آورید تا جلو پرتو های مزاحم نور را بگیرید.
کنترل درخشندگی
از درخشندگی بیش از حد خورشید و سطوحی که خورشید روشن می کند با روش هایی مثل استفاده از کلاه نقاب دار، عینک آفتابی ،چتر،سایه بان و غیره می توان در امان بود اما بحث ما در مورد درخشندگی منابع نور مصنوعی و سطوح روشن شده توسط آنها می باشد.
درخشندگی کنترل نشده منابع نور مصنوعی و سطوح، مانند خورشید می تواند سبب ایجاد تضاد در درخشندگی سطوح شود که به آن کنتراست درخشندگی می گوییم که نتیجه آن چشم زدگی و یا اصطلاحا خیرگی خواهد بود.
چون نمی خواهیم برای جلوگیری از درخشندگی کنترل نشده منابع نور مصنوعی و سطوح، از کلاه نقابدار، عینک آفتابی، چتر و سایه بان استفاده کنیم !! چند راهکار دیگر را برای کنترل این پارامتر به کار می گیریم.
پس وقتی که واژه کنترل درخشندگی به گوش ما رسید باید فورا دو چیز را به یاد آوریم:
- کنترل درخشندگی منابع نور
- کنترل درخشندگی سطوح
پیشنهادهایی برای کنترل درخشندگی منابع نور
- استفاده از چراغ هایی که عمق آن ها (از سر لامپ یا چیپ LED تا لبه چراغ) از اندازه دهانه چراغ بیشتر است.
- استفاده از تجهیزات جانبی چراغ ها مانند لوور، شیدر ، بافل، دیفیوزر و غیره که سبب مخفی شدن لامپ یا چیپ LED می شود.
- نوع رفلکتور چراغ بسیار مهم است یعنی مات یا براق بودن و همچنین رنگ رفلکتور می تواند در درخشندگی دهانه چراغ تاثیر به سزایی داشته باشد به طوری که رنگ مشکی مات بیشترین کاهش درخشندگی را به دنبال دارد.
- استفاده از چراغ هایی با تابش غیر مستقیم، نیمه غیر مستقیم و یا نیمه مستقیم.
- استفاده از چراغ های گسترده و پهن یعنی گستردگی سطح چراغ عاملی برای کاهش درخشندگی آن است به طوری که اگر دو چراغ با شدت نور یکسان داشته باشیم ، چراغی که سطح کوچکتری دارد ،درخشنده تر به نظر خواهد رسید.
- نصب چراغ خارج از نواحی آزار دهنده.
- نصب چراغ در کانال های سقفی ( با ایجاد تورفتگی هایی در سقف و نصب چراغ در این توررفتگی ها، چراغ از دید پنهان می شود).
- استفاده از رنگهای روشن در محل نصب چراغ ها به دلیل کاهش کنتراست بین دهانه چراغ و سطح مجاور.
- هر چه دمای رنگ نور یک چراغ بالاتر باشد (اصطلاحا نور سردتر باشد) درخشندگی بیشتری خواهد داشت.
پیشنهادهایی برای کنترل درخشندگی سطوح
- استفاده حداقلی از سطوح با ضریب بازتابش بالا برای سطوح کاری.
- کاهش شدت روشنایی بیش از حد ایجاد شده بر روی سطوح (در صورت امکان ).
اندازه گیری درخشندگی
این پارامتر را به وسیله دستگاهی به نام لومینانس متر اندازه می گیریم.
ما از درخشندگی 10 کندلا بر متر مربع به بالا، دیدن صحیح رنگ ها و فرم درست اجسام برایمان میسر می شود.
برای اینکه با حدود میزان تقریبی آن آشنا شوید چند مثال می زنم که در ذهن شما بماند:
- خورشید در هنگام ظهر 109 *2 کندلا بر متر مربع
- لامپ رشته ای 100 وات شفاف 103 *500 کندلا بر متر مربع
- لامپ فلورسنت 40 وات 5000 کندلا بر متر مربع
نویسنده: سعید صادقیان
ممنون که این مقاله را مطالعه نمودید! به پاس قدر دانی از شما، هر گونه سوالی راجع به این مقاله را در زیر عنوان کنید تا نهایتا پس از یک روز پاسخ دهیم
