نورپردازی نمای ساختمان، انواع نورپردازی نما و رازهای آنها

نورپردازی نمای ساختمان به تنهایی نقش بسیار ناچیزی در منظر شهر دارد.

از قرار گرفتن ساختمان‌ها در کنار یکدیگر تصویر کلی شهر تشکیل می شود. نورپردازی نمای ساختمان ها در هنگام شب تاثیر زیادی بر منظر شهر می‌گذارد و می تواند چهره شهر را دگرگون کند.

همان قدر که نورپردازی مناسب می تواند جذابیت ایجاد کند، نورپردازی نامناسب و نادیده گرفتن برخی نکات مانند شدت روشنایی بیش از حد، خیرگی ناشی از منابع روشنایی، جهت تابش نامناسب، یکنواخت نبودن روشنایی، درخشندگی بیش از حد سطوحی که بر آنها نور تابیده می شود، نامناسب بودن دمای رنگ نور و غیره نیز می‌تواند تاثیر منفی در بر داشته باشد.

نورپردازی نمای ساختمان و شیوه های آن

نورپردازی نمای ساختمان ها با توجه به کاربرد و نوع معماری به سه گروه اصلی تقسیم می شوند:

نورپردازی نمای ساختمان: معمارانه

هدف از نورپردازی معمارانه، ایجاد تاثیرات آرام بصری است.

این نورپردازی بر معماری ساختمان و مصالح به کار رفته در آن تاکید می‌کند و هویت و شخصیت ساختمان را در شب تغییر نمی‌دهد. کانسپت اصلی در نورپردازی معماری، بر اساس سبک معماری و مصالح آن شکل می گیرد.

صرف نظر از اینکه ساختمان مدرن یا تاریخی باشد نحوه نورپردازی نمای ساختمان، زوایای تابش چراغ ها، دمای رنگ منابع نوری و غیره هماهنگ با آنها انتخاب می شود.

دمای رنگ گرم برای موادی با رنگ زرد قرمز و غیره مانند خاک آجر چوب و غیره و دمای رنگ سرد در بازه 5300 تا 6000 کلوین برای موادی با رنگ های سرد از جمله مرمر، بتن، گرانیت و غیره به کار می‌رود.

شیوه های متفاوتی برای نورپردازی معمارانه وجود دارد. نورپردازی نمای ساختمان گاه با روشن شدن یکنواخت، به تصویری که در روز از ساختمان می‌بینیم کاملاً وفادار می ماند و گاه با تاکید بر جزئیاتی مانند ستون ها و تزئینات بنا، ویژگی هایی را که در روز از دید ناظر پنهان هستند به نمایش می‌گذارد.

نمای بسیاری از ساختمان های مدرن به گونه ای طراحی می شود که در شب با استفاده از روشنایی محیط داخل یا نورپردازی خارجی تصویر متفاوتی از روز داشته باشد و جزئیات دیگری از معماری بنا در شب مورد توجه قرار گیرند.

نورپردازی نمای ساختمان: برانگیختن احساسات

هدف از این نورپردازی ایجاد تاثیرات بسیاری مهیج و چشمگیر است.

این نورپردازی تصویری متفاوت از بنا ارائه می‌دهد و بافت‌های نوری و یا نورهای رنگی هویت جدیدی به ساختمان در شب می بخشند.

نورپردازی نمای ساختمان با ایده های خلاقانه توجه عابران را به خود جلب می کند و تجربه اساسی جدیدی برای آنها خلق می‌کند.

ویژگی اصلی نورپردازی احساسی استفاده از نورهای رنگی و یا داشتن سناریوهای متفاوت و تغییر و تحرک است. انواع ساده تر عموماً برای ساختمان های تجاری بزرگ و انواع پیچیده تر به طور موقت در مناسبتها به مراسم خاص روی بناهای مهم اجرا می‌شوند.

 نورپردازی نمای ساختمان: برقراری ارتباط

این نوع نورپردازی علاوه بر روشن کردن نما، وظیفه انتقال اطلاعات را دارد.

این نماها به عنوان یک رسانه عمل می کنند و می توانند علائم تجاری، پیام ها و غیره را به بینندگان منتقل کنند.  این پیام ها می‌تواند حاوی متن، تصویر، فیلم و انیمیشن باشند.

نورپردازی نمای ساختمان با این روش، نما را تبدیل به یک نمایشگر بزرگ می کند که از پیکسل های ال ای دی تشکیل شده است.

نورپردازی نمای ساختمان : تاثیر محیط اطراف

نورپردازی نمای ساختمان و یک بنا به صورت تک و مجزا کافی نیست؛ راه حل ارائه شده برای نورپردازی، نه تنها عوامل موثر در نورپردازی خود بنا بلکه رابطه آن با محیط اطراف و کل شهر را نیز در نظر می‌گیرد.

المانهای شهری معمولاً از نقاط مختلف قابل مشاهده هستند؛ برخی فقط از فاصله نزدیک و برخی دیگر از فاصله دور نیز دیده می شوند.

پیش از شروع طراحی باید مطالعاتی روی مکان هایی که بنای یادمان در آنها قابل دیدن است انجام و از بین آنها زاویه ها و محورهای اصلی انتخاب شود تا هنگام طراحی روی قسمت‌های قابل مشاهده بنا از این نقاط تاکید بیشتری انجام گیرد.

اغلب بناهای یادمان به عنوان نشانه های شهری عمل می کند و نقش بسیار مهمی در مسیریابی و راهنمایی افراد دارند.

بناهای یادمانی و  مجسمه های شهری را باید با شدت زیاد روشن کرد تا از محیط پیرامون خود جدا شوند، خیابان ها و کوچه های اطراف آنها باید روشنای کمتری داشته باشند تا با ایجاد کنتراست شدید این بناها بیشتر مورد توجه قرار گیرند.

شاخص کردن این بناها و نورپردازی تاکیدی آنها در محیطی با روشنایی زیاد، بسیار متفاوت و سخت‌تر از زمانی است که محیط اطرافشان روشنایی کمی دارد.

بناهایی که جدا از ساختمان های دیگر قرار گرفتند و در پس زمینه آنها آسمان تاریک دیده می شود، روشنایی بسیار کمتری لازم دارند. اگر ابعاد این المان ها نسبت به میدان دید کوچک باشند باید درخشندگی آنها را افزایش دهیم.

نکات مهم در نورپردازی نمای ساختمان

برای نورپردازی یک حجم معماری آن را به فرم های ساده تر تجزیه می کنند.

ابتدا نور یکنواخت بر روی آنها در نظر گرفته و سپس نور تاکیدی برای برجسته کردن عناصر خاص اضافه می‌شوند.

منحنی پخش شدت نور چراغ ها بر اساس فاصله آنها تا بنا و ابعاد ساختمان می تواند متوسط باز یا بیضی باشد.

حداقل فاصله چراغ ها از ساختمان باید برابر یک سوم ارتفاع آن ساختمان باشد تا از ایجاد سایه های غیر طبیعی و کشیده جلوگیری شود.

با قرار دادن چراغ ها روی خود ساختمان می توان افکت های جذاب و دیدنی به وجود آورد و بر جزئیات تأکید کرد.

چراغ ها می بایست ابعاد کوچکی داشته باشند. بهتر است هنگام طراحی نما به نورپردازی آن نیز توجه به اقدامات لازم برای نصب چراغ ها در هنگام ساخت انجام شود و در صورت امکان می بایست چراغها را از نظر پنهان کرد زیرا دیده شدن آنها به خصوص در طول روز ناخوشایند است.

چراغ ها باید ترجیحاً در محلهای قرار گیرند که دسترسی به آنها برای تعمیر و نگهداری همراه با انجام بازدید دوره‌ای به آسانی امکان پذیر بوده و نیاز به تجهیزات و ماشین آلات خاص نداشته باشد.

در چراغ هایی که نور به سمت بالا پخش می‌کنند نگهداری و تمیز کردن اهمیت زیادی دارد زیرا در اثر خاک گرفتگی بازده آنها کاهش می یابد.

نورپردازی نمای ساختمان های رواق دار

نورپردازی نمای ساختمان های رواق دار می تواند به شیوه های گوناگونی صورت گیرد، یکی از ایده‌های اصلی نشان دادن عمق این ساختمان ها از طریق ایجاد کنتراست بین سطوح آن است.

نورپردازی نمای ساختمان با سطوح یکپارچه

چنانچه که نمای ساختمان دارای سطوح یکپارچه و عاری از فرورفتگی و برآمدگی باشد، روش های زیر را برای نورپردازی می توان پیشنهاد کرد:

نورپردازی نمای ساختمان به صورت یکنواخت

نور یکنواخت با نشان دادن حجم کلی ساختمان باعث تخت به نظر رسیدن نمای آن می شود.

برای ایجاد نور یکنواخت چراغها روی ساختمان های مقابل یا پایه‌های بلند نصب می شوند.

این چراغ ها معمولاً دارای منحنی پخش نور متقارن متوسط یا باز هستند.با استفاده از لنزهای پخش یا بیضی می‌توان نور را کاملا متناسب با سطح نما روی آن پخش کرد.

چنانچه چراغ ها روی زمین قرار گیرند و نورپردازی از پایین باشند از چراغ های دیوارتاب استفاده می‌شود. برای نورپردازی از روی زمین ارتفاع ساختمان نباید از ۱۰ متر تجاوز کند.

نورپردازی نمای ساختمان به صورت تزیینی

اگر سطح نما خیلی ساده باشد، استفاده از چراغ های دیواری با پرتوهای نور یک یا چند طرفه یا چراغ های دفنی می تواند گزینه مناسبی باشد.

آنچه مهم است ترتیب قرارگیری چراغ ها، شکل های ایجاد شده و ریتم حاصل از پرتو های نور روی نمای ساختمان است.

پرتوهای نور چراغ هایی که محل قرار گیری آنها متناسب با معماری ساختمان و شکل نما نباشد، مزاحمت ایجاد می کند. نورهای چند طرفه الگوهای گرافیکی جذابی خلق می‌کند.

توالی این نورها روی نمای ساختمان به عنصری قالب تبدیل می شود و نمای ساختمان را شدیداً تحت تأثیر قرار می‌دهد.

نورپردازی نمای ساختمان با عناصر عمودی

بهترین روش برای طراحی نورپردازی این نماها، تاکید بر عناصر عمودی آنهاست.

چراغ ها می بایست متناسب با نظم موجود در معماری نما، جاگذاری شوند.

نحوه پخش نور چراغ ها بر اساس شکل و ابعاد عناصر عمودی انتخاب می‌شود ولی معمولاً نور متقارن با زاویه باریک گزینه مناسبی به شمار می رود و روشن کردن این عناصر به تنهایی آنها را از بقیه نما جدا می کند.

برای نورپردازی نمای ساختمان با عناصر عمودی می توان این عناصر را از بالا یا پایین یا هر دو طرف روشن کرد.

ترکیب نور فرو تاب و بالا تاب به شدت بر ساختار عمودی ساختمان تاکید می ورزد. محور چراغ ها باید در راستای محور اصلی عنصر عمودی قرار گیرد تا نور به صورت یکنواخت روی آن پخش شود.

برای جلوگیری از تشکیل سایه جهت تابش چراغ باید به موازات نمای ساختمان باشد. گاه دو چراغ به صورت قرینه در طرفین عنصر عمودی قرار می گیرند تا حجم آن را بهتر نشان دهند.

در صورت لزوم می توان با ایجاد روشنایی یکنواخت روی سطح نما، کنتراست و سایه های شدید ایجاد شده را کاهش داد.

 نورپردازی نمای ساختمان با عناصر افقی

بهترین روش برای طراحی نورپردازی این نما ها تاکید بر عناصر افقی آنها است.

با ایجاد کنتراست بین عناصر افقی و سطح نما می توان توجه بیننده را به آنها جلب کرد.

یک روش نورپردازی این بناها روشن کردن یکنواخت آنها با تابش نور از پایین است. این شیوه باعث می‌شود که سایه عناصر افقی پیش‌آمده روی حجم کلی بنا تشکیل شود و نوارهای افقی بنا تیره تر از قسمت‌های دیگر دیده شوند.

چراغ های دیوار تاب سطح نما را یکنواخت روشن می‌کند و سایه های حاصل از عناصر افقی با ایجاد کنتراست با این سطح موجب مشخص شدن عناصر افقی می شوند.

اگر سایه های تشکیل شده بسیار کشیده و بلند باشند می بایست فاصله چراغ ها از ساختمان را افزایش داد.

در روش نورپردازی از پایین سایه هایی که در قسمت های بالایی ساختمان ایجاد می شوند بزرگ تر و درازتر از قسمتهای پایینی بنا هستند زیرا پرتوهای نوری که به بالای ساختمان می تواند زاویه ها حادتری با ساختمان ایجاد می کنند.

یکی دیگر از روش های تاکید بر ساختار افقی ساختمان استفاده از منابع نوری خطی است.

در این روش نوارهای افقی بنا، روشن تر از قسمت های دیگر هستند. نورهای خطی عناصر افقی روی سطح نما را برجسته می کنند.

در صورتی که بنا دارای پنجره های ردیفی باشد می توان از روشنایی فضای داخلی برای تاکید بر افقی بودن بنا کمک گرفت.

نورپردازی نمای ساختمان های مشبک

این ساختمان ها دارای تعداد زیادی پنجره یا  فرورفتگی هستند

روشن کردن قاب پنجره ها یکی از روش های نورپردازی این نوع نماها است که بر بافت ایجاد شده توسط بازشوها روی نمای ساختمان تاکید می کند و از سوی دیگر باعث می‌شود نمای ساختمان در شب متفاوت از روز دیده شود چرا که در روز قسمت های داخل چارچوب پنجره ها در اثر سایه های حاصل از نمای ساختمان کمتر دیده می شود و روشن کردن آنها در شب باعث ایجاد تفاوت و تنوع بین نمای ساختمان در روز و شب می شود.

ذکر این نکته ضروری است که این نورها ممکن است برای ساکنین ساختمان مزاحمت ایجاد کند و باعث خیرگی آن‌ها شود همچنین چراغ هایی که نور را به سمت فضای داخلی می فرستند، دید ساکنان به فضای خارج را مختل می‌کنند.

برای حل این مشکل چراغ هایی که مستقیما جلوی پنجره ها نصب می شوند می بایست پخش نور متقارن محوری و چراغ هایی که در گوشه پنجره آن است می شوند و فقط قاب ها را روشن می‌کنند پخش نور متقارن چرخشی با زاویه باریک داشته باشند.

با این وجود بهتر است در ساختمان‌های مسکونی ساکنین قادر به روشن و خاموش کردن چراغ های مربوط به پنجره های واحد خود از داخل باشند.

شیوه دیگر استفاده از روشنایی فضای داخلی ساختمان و روشن کردن پنجره ها از داخل است. در این حالت کنتراست زیاد بین فرم پنجره ها و سطح تاریک نمای ساختمان باعث جذابیت نما می شود.

نورپردازی نمای ساختمان های شیشه ای

نورپردازی نمای ساختمان های شیشه ای، کار دشواری است؛ زیرا شیشه نور را از خود عبور می دهد و از سوی دیگر هنگامی که فضای پشت شیشه تاریکتر از مقابل آن باشد همانند آینه عمل می‌کند.

در هنگام روز نماهای شیشه‌ای از بیرون تاریک دیده می‌شوند و محیط اطراف را در خود منعکس می‌کنند اما اگر فضای داخلی  پشت آنها به اندازه کافی روشن باشد می توان داخل ساختمان ها را مشاهده کرد.

نماهای شیشه‌ای معمولاً از داخل و به وسیله روشن کردن سطوح افقی و عمودی پشت شیشه ها نورپردازی می شوند.

اگرسطوح داخلی دارای ضریب انعکاس بالایی باشند می توان از آنها به عنوان منبع نور ثانویه استفاده کرد مانند نورپردازی غیر مستقیم سقف.

هنگامی که از روی زمین به نمای شیشه‌ای چنین ساختمانی نگاه کنید، پر نورتر از ساختمانی که با چراغهای فروتاب نورپردازی شده به نظر می‌آید، زیرا از این زاویه سطح روشن سقف ها قسمت زیادی از میدان دید را به خود اختصاص می‌دهد.

ایده دیگر نورپردازی این نوع ساختمان ها، روشن کردن خطوط افقی بین طبقات با استفاده از منابع نور خطی مانند پروفیل های ال ای دی می باشد.

 نورپردازی نمای ساختمان های کلاسیک

نورپردازی نمای ساختمان با سبک کلاسیک، باید هماهنگ با معماری آنها انجام شود. عناصر اصلی این نماها که در طراحی نورپردازی باید به آنها توجه شود عبارتند از ستون ها، سر ستون ها، ایوان ها و حاشیه های زینتی.

برای نورپردازی نمای ساختمان های کلاسیک می توان همزمان بر روی عناصر عمودی مثل ستون ها و عناصر افقی تاکید کرد.

نورپردازی عناصر عمودی سبب مرتفع جلوه دادن ساختمان شده و نورپردازی عناصر افقی سبب عریض تر دیده شدن ساختمان می شود.

 

 

 

منبع: کتاب اصول و روش های طراحی نورپردازی

 

نویسنده : سعید صادقیان

 

ممنون که این مقاله را مطالعه نمودید! به پاس قدر دانی از شما، هر گونه سوالی راجع به این مقاله را در زیر عنوان کنید تا نهایتا پس از یک روز پاسخ دهیم