نور مخفی، شمشیری دو لبه

نور مخفی یا Cove Light، در واقع یک روش نورپردازی است که منبع نور در داخل لبه ها و شکاف هایی قرار گرفته و از دید مستقیم ناظر خارج می شود و عمدتا برای تامین نورعمومی فضا استفاده می گردد اگر چه می تواند در سایر لایه های نورپردازی نیز استفاده شود.

استریپ لایت (STRIP LIGHT)

امروزه منبع نوری که عمدتاً به عنوان منبع نور Cove Light استفاده می شود، استریپ لایت (STRIP LIGHT) نام دارد که در بازار به  آن ریسه شلنگی، نور مخفی، نوار ال ای دی، ریبونی و غیره گفته می شود.

نکته بسیار مهم

نور مخفی یا cove light یک روش نورپردازی است ولی استریپ لایت که در بازار به اشتباه به آن نور مخفی می گویند یکی از ابزارهای خلق cove light است.

مواظب باشید این دو موضوع را با هم اشتباه نگیرید!!

عیوب نور مخفی

نور مخفی در بیشتر ساختمان‌ها، مرسوم و محبوب شده به نحوی که جزئی از سیستم روشنایی و نورپردازی ساختمان شده است.

نور مخفی اگر به طور صحیح طراحی و اجرا نگردد نه ‌تنها نتیجه مورد انتظار را ایجاد نمی‌کند بلکه تبعات ذیل را نیز به دنبال دارد:

• به یک عنصر هدر دهنده انرژی الکتریکی تبدیل می شود
•  وقت و سرمایه کارفرما را هدر می دهد
•  به اعتبار طراح و مجری لطمه می زند
•  به زیبایی محیط آسیب می زند
• مسائل زیست محیطی را نیز به دنبال دارد

به علت اینکه عمده خطاها مربوط به سه بخش خرید تجهیز، طراحی و اجرا می گردد، در این مقاله نیز به این سه بخش پرداخته شده است.

قدم اول خرید

خرید تجهیزات مناسب نور مخفی، جزیی از روند پروژه می باشد.

در هنگام خرید استریپ لایت هم، مانند خرید سایر وسایل، نکاتی وجود دارد که دانستن آن ها به یک خرید موفق کمک می کند. این نکات بدین شرح است:

• منبع نور،فقط LED

امروزه با گسترش تکنولوژی LED ، استفاده از سایر تکنولوژی ها تقریباً توجیهی ندارد، لذا به جای استفاده از لامپ‌های فلورسنت به جای منبع نور، از استریپ لایت های LED استفاده  کنید. رعایت این نکته سبب می شود تا اولین گام را محکم بردارید.

• لومن بر وات

یکی از مشخصاتی که تولید کننده باید بر روی بسته بندی استریپ لایت ذکر نماید، لومن بر وات است (Lm/W).

لومن بر وات به نوعی بیان کننده راندمان منبع نور است؛ به عبارت ساده تر یعنی منبع نور به ازای دریافت یک وات توان الکتریکی، چند لومن نور ساطع می کند.

استفاده از منابع نور LED با بازدهی کمتر  100 لومن بر وات هیچ توجیه علمی و فنی ندارد!

• لومن بر متر

یکی دیگر از پارامتر های مهمی که تولیدکننده باید بر روی بسته بندی استریپ لایت مشخص کند، لومن بر متر است (Lm/m)، یعنی مشخص نماید که استریپ لایت در هر متر چه مقدار شار نوری تولید می کند.

اگر از استریپ لایت برای تامین نور عمومی فضای منزل مسکونی  به صورت نور مخفی استفاده می کنید، استریپ لایت باید به ازای هر متر حداقل ۲۰۰۰ لومن نور ساطع کند .

• وات بر متر

استریپ لایت در هر متر متناسب با مشخصات فنی خود، مقداری انرژی الکتریکی مصرف می کند.

این پارامتر نیز باید توسط تولید کننده بر روی محصول مشخص شده باشد. به این پارامتر وات بر متر می گوییم.

استریپ لایت های قدیمی به ازای هر متر، حدود ۱۵ وات توان الکتریکی مصرف می‌کردند ( با سایز چیپ 5050 و تراکم 60 ) که هنوز هم در بازار وجود دارند ولی در استریپ لایت های نسل جدید این میزان مصرف توان الکتریکی، به کمتر از ۱۰ وات در شار نوری یکسان رسیده است.

• شاخص نمود رنگ مناسب

CRIیا شاخص نمود رنگ بیان می کند که منبع  نور چقدر توانایی نمایش صحیح رنگ ها را در مقایسه با نور خورشید دارد که از عدد صفر تا صد رتبه بندی می شود .

در هنگام خرید استریپ لایت باید به شاخص نمود رنگ آن توجه ویژه نمود. این پارامتر نیز توسط تولید کننده بر روی محصول درج می شود. حداقل مقدار CRI منبع نور،جهت نور مخفی یک فضای مسکونی باید ۸۰ باشد!

• دمای رنگ نور مرتبط ( CCT )

دمای رنگ نور مرتبط به نوعی بیان کننده میزان سردی و گرمی نور  خارج شده از منبع نور می باشد که برحسب کلوین بیان می شود.

این پارامتر نیز توسط تولید کننده باید بر روی محصول درج گردد و در هنگام خرید متناسب با نوع کاربری، شدت روشنایی مورد نیاز و سلیقه طراح و کارفرما انتخاب می شود.

برای منازل مسکونی معمولاً دمای رنگ نور مرتبط بین ۲۷۰۰ کلوین تا ۴۰۰۰ کلوین مناسب است.

• حفاظت نفوذ مناسب (IP)

اشتباهی همه گیر که در سطح جامعه وجود دارد این است که از استریپ لایت های مخصوص فضای خارجی برای نور مخفی فضای داخلی استفاده می شود.

استریپ لایت های فضای خارجی، به منظور ایجاد حفاظت نفوذ مناسب، دارای یک پوشش سیلیکونی هستند تا در برابر نفوذ گرد و غبار و آب از آسیب مصون باشند لذا استفاده از آن ها در فضای داخلی که گردش هوای کمتری وجود دارد پیشنهاد نمی گردد؛ زیرا حرارت آنها به خوبی دفع نشده ، عمر آنها کوتاه شده و هزینه مالی بیشتری به کارفرما تحمیل خواهد شد.

برای فضاهای داخلی بهتر است از استریپ لایت هایی استفاده شود که پوشش سیلیکونی ندارند اما در هنگام نصب آنها باید محتاطانه عمل کرد تا به آنها آسیبی وارد نشود!

• برش های مجاز

هر استریپ لایت را متناسب با توصیه تولید کننده می توان در فواصل خاصی برش داد یعنی متناسب با متراژ مورد نیاز، استریپ لایت باید از نقاط مجاز، بریده شود.

اگر استریپ لایت را از نقاط مشخص شده مجاز برای برش، قطع نکنیم، سبب می‌شود استریپ لایت آسیب ببیند و در برخی موارد باید کل استریپ لایت را تعویض کنیم.

معمولاً استریپ لایت های ۲۲۰ ولت در اندازه های یک متری و استریپ لایت های ۱۲ و ۲۴ ولتی در اندازه های ۳ و ۵  سانتی متری قابلیت برش را دارند لذا در نظر گرفتن این نکته متناسب با مشخصات محل نصب، بسیار حائز اهمیت است، زیرا در نتیجه نورپردازی پروژه بسیار تاثیر گذار است.

پیشنهاد بنده استفاده از استریپ لایت هایی که از مقاطع ۳ و ۵ سانتی متری قابلیت برش دارند، می باشد زیرا برای اجرای نور مخفی قدرت مانور بیشتری خواهید داشت!

• Tunable به جای  RGB

در منازل مسکونی استفاده از استریپ لایت های RGB به عنوان تجهیز مناسب برای نور مخفی توصیه نمی شود بلکه به جای آن استفاده از استریپ لایت Tunable white بسیار بهتر و مفیدتر خواهد بود؛ زیرا با روشنایی انسان محور هم راستا بوده و زیبایی کار را دو چندان می کند.

استریپ لایت های Tunable white گونه ای جدیدی از استریپ لایت ها هستند که نور سفید را با دماهای مختلف ایجاد می کنند ( معمولا از 2700 تا 6500 کلوین).

• لوازم جانبی

به لوازم جانبی همراه استریپ لایت دقت کنید!

معمولاً تولید کنندگان معتبر که اجناس مرغوب تولید می کنند، تمام لوازم جانبی مورد نیاز برای راه اندازی  استریپ لایت رانیز ارائه می دهند.

لوازم جانبی عبارتند از: منبع تغذیه مناسب، کانکتور ابتدایی، ریل نگهدارنده، بست نگهدارنده، کانکتور میانی و درپوش انتهایی .

برخورداری یک استریپ لایت از تمامی این لوازم جانبی به نوعی نشان از کیفیت و مرغوبیت استریپ لایت نیز می باشد و به خلق یک نور مخفی پایدار، کمک شایانی می کند!

• ضمانت و خدمات پس از فروش

نکته ای که می تواند در خرید یا عدم خرید یک استریپ لایت برای نور مخفی تاثیرگذار باشد، ضمانت و خدمات پس از فروش آن است.

این نکته تضمین می کند که تا چند سال مشتری از بابت تامین قطعات یدکی، نمونه مشابه و غیره نگرانی نخواهد داشت.

اجناس با کیفیت صنعت روشنایی و نورپردازی در دنیا، دارای حداقل ۳ سال ضمانت تعویض هستند.

قدم دوم طراحی

در طراحی زیرساخت مناسب برای نور مخفی نکات بسیار زیادی وجود دارد که به طور خلاصه به بیان چند نمونه از آن ها می پردازم:

• ضریب بازتابش مناسب

اگرقصد دارید از نور مخفی برای تامین نور عمومی فضا استفاده کنید، لازم است که ضریب بازتابش سطوح مجاور استریپ لایت ، حداقل ۶۰ درصد باشد تا نور استریپ لایت به خوبی منعکس شده و از هدر رفت نور آن و بالتبع انرژی الکتریکی، جلوگیری کنیم .

• قابلیت تعمیر و نگهداری

طراحی لبه ها و شکاف ها برای نور مخفی باید به گونه ای باشد که قابلیت تعمیر و نگهداری استریپ لایت ها به راحتی فراهم شود.

رعایت این نکته در زمان طراحی، سبب می شود در طول اجرا و بهره برداری، در زمان و هزینه پروژه صرفه جویی به عمل آید.

به عنوان مثال در نظر گرفتن نورمخفی بالای یک استخر سبب می شود تا در زمان تعمیرات استریپ لایت ها، نیاز باشد کل آب استخر تخلیه شود و یا هزینه تعمیرات به علت رعایت تمهیدات ایمنی به شدت بالا برود.

• زیرساخت

به منظور استفاده حداکثری از توانایی روش نور مخفی، ابعاد لبه ها و شکاف ها باید به گونه‌ای باشد که حداکثر نور استریپ لایت در فضا پخش شود .

قدم سوم اجرا

جزئیات و چگونگی  اجرا و نصب تجهیزات، همیشه بر نتایج پروژه تاثیرجدی دارند به گونه ای که اگر تمام نکات گفته شده تا به اینجا  رعایت گردد ولی نصب استریپ لایت ها با دقت و ظرافت انجام نگردد نه تنها سرمایه کارفرما به هدر رفته است، بلکه نتیجه پروژه هم قابل دفاع نیست و نور مخفی جواب گوی نیاز محیط نخواهد بود!

نکات ظریف زیر را در هنگام اجرا به یاد داشته باشید تا نتیجه زحمات خود در هنگام خرید و طراحی را به خوبی مشاهده کنید:

• مهار کردن

یکی از مهمترین نکات نصب استریپ لایت در روش نور مخفی، مهار کردن و ثابت نگه داشتن استریپ لایت است به گونه ای که در تمام طول لبه و شکاف، کاملاً ثابت و بدون پیچ و خم اجرا گردد.

این مهم را می توان با کمک ریل به دست آورد یعنی استریپ لایت باید بر روی یک ریل نصب گردد.

• اتصالات محکم

یکی از اصول نصب هر تجهیز الکتریکی، داشتن اتصالات محکم و استاندارد است.

برای نصب استریپ لایت ها نیز باید از اتصالات قابل اعتماد و محکم استفاده نمود. بدین منظور استفاده از کانکتور ها و لحیم کاری پیشنهاد می گردد.

• منبع تغذیه مناسب

متناسب با نوع استریپ لایت، باید از منبع تغذیه مناسب با آن استفاده نمود.

رعایت این نکته در میزان شار نوری و همچنین طول عمر استریپ لایت ها بسیار تاثیرگذار است. معمولاً در راه اندازی استریپ لایت ها از منابع تغذیه ولتاژ ثابت استفاده می گردد.

برای داشتن یک منبع تغذیه مرغوب، سرمایه گذاری کنید تا لذت اجرای روش نور مخفی دو چندان شود!!

• آسیب پذیری

استریپ لایت هایی برای فضای داخلی مناسب هستند که معمولاً بدون روکش سیلیکونی عرضه می شوند.

چیپ های LED نصب شده بر روی این نوارها، به علت اینکه که با دست قابل لمس هستند، در هنگام  نصب در معرض آسیب دیدن  قرار دارند لذا برای نصب این نوع  استریپ لایت، باید محتاطانه عمل نمود تا به چیپ های LED و سایر اجزای استریپ لایت آسیبی وارد نگردد.

نتیجه گیری

روش نور مخفی که یک روش جذاب و کارآمد برای خلق صحنه های جذاب بصری مورد استفاده قرار می گیرد باید با علم و آگاهی کامل از آن بهره برد.

در خرید تجهیز، طراحی زیر ساخت مناسب و نصب تجهیز برای روش نور مخفی، نکات فراوانی وجود دارد که بعضی از مهم ترین آنها در این مقاله بیان شد.

امید است با به کارگیری نکات این مقاله از این روش پرکاربرد به درستی و اصولی استفاده شود که نتیجه پروژه چیزی جز حظ بصری، کارایی، مصرف بهینه انرژی الکتریکی و پایداری طرح نباشد.

 

نویسنده : سعید صادقیان

 

ممنون که این مقاله را مطالعه نمودید! به پاس قدر دانی از شما، هر گونه سوالی راجع به این مقاله را در زیر عنوان کنید تا نهایتا پس از یک روز پاسخ دهیم