آلودگی نوری، عبارتی است که کم کم دارد در بین علاقه مندان به دانش نورپردازی، محیط زیست، ستاره شناسی و حتی مهندسان جای خود را باز می کند.
آلودگی نوری در اثر استفاده نادرست از منابع نوری و کنترل نا صحیح آنها اتفاق می افتد!!!
عبارت آلودگی نوری عبارت صحیحی نیست، چون نور ذاتا آلوده نمی شود بلکه استفاده نادرست از نور، مانند صوت، می تواند تبعات نامطلوبی داشته باشد؛ در اینجا من نیز به دلیل ملموس بودن این عبارت، از آن استفاده می کنم!!!
آلودگی نوری چه علتی دارد؟
طی صد و اندی سال که نور مصنوعی جای خود را در زندگی بشر باز کرده است، متاسفانه روز به روز شاهد پدیده رشد آلودگی نوری هستیم.
امروزه مردم شهرهای بزرگ دیگر آسمان بکر شبانه خود را از دست داده اند و دیگر خبری از دیده شدن ستاره ها و شهاب سنگ ها نیست.این اتفاق در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه بیشتر دیده می شود.
آلودگی نوری به علت استفاده از چراغ های اشتباه، استفاده اشتباه از چراغ های درست و یا کنترل نامناسب سیستم روشنایی و نورپردازی به وجود می آید و سبب می شود تا سلامتی، راحتی و ایمنی افراد به خطر افتد و باعث مزاحمت هایی برای جانداران و گیاهان گردد.
آلودگی نوری و کویر
شاید برای شما این سوال وجود دارد که چرا مراکز ستاره شناسی را دور از شهر ها می سازند و یا علاقه مندان به رصد ستاره ها در کویر به این کار می پردازند؟
جواب این است که علت عمده این اتفاقات، آلودگی نوری است که اجازه دیده شدن ستاره ها را به علاقه مندان نمی دهد!!
به علت برخورد نورهای پراکنده در بالای شهرها به ذرات گرد و غبار و بخار آب، یک ابر روشن در بالای بعضی شهرهای ایران دیده می شود که مانند یک پرده، آسمان را از دید خارج کرده است و دست مردم را از دیدن ستاره ها کوتاه کرده است.
علل آلودگی نوری شهرها
اکثر چراغ های خیابانی که خیابان های شهرها را روشن کرده اند، منبع اصلی آلودگی نوری شهرها هستند.
چراغ های خیابانی فعلی هیچ کنترل نوری برای جلوگیری از نشت نور به آسمان ندارند و حدود 30 درصد نور تولیدی آنها مستقیما به سمت آسمان پرتاب می شود.
نورپردازی بی رویه و غیر اصولی نماهای ساختمان، عامل دوم آلودگی نوری می باشد.
بسیاری از ساختمان ها، مخصوصا ساختمان های مسکونی از دیدگاه زیبایی شناختی و شهر سازی نیازی به نورپردازی ندارند. دیدگاه تجاری باعث شده تا کسی به عواقب آلودگی نوری توجه نکند.
موضوعی که تا چند سال دیگر مثل آلودگی هوا، گریبان تک تک ما را خواهد گرفت.
سومین عامل آلودگی نوری، تابلوهای تبلیغاتی، بیلبوردها و علائم هستند. درخشندگی زیاد و بعضا کور کننده این نمونه ها نیز باعث نشت نور به آسمان و نهایتا آلودگی نوری می شود.
عامل چهارم در ایجاد آلودگی نوری، عدم استفاده از سیستم کنترلی مناسب است.
از غروب آفتاب که چراغ ها روشن می شوند تا طلوع آفتاب، آلودگی نوری گریبان گیرمان است. اگر با کنترل مناسب چراغ ها، فقط در زمانی که به نور چراغ ها نیاز مبرم داریم، آنها را روشن کنیم و بعد از استفاده آنها را بلافاصله خاموش کنیم، مشکل آلودگی نوری تا حد زیادی حل خواهد شد.
اثرات آلودگی نوری بر حیوانات
آلودگی نوری علاوه بر تاثیر نامطلوب بر زندگی انسان ها، می تواند اثرات نامطلوبی بر زندگی حیوانات داشته باشد.
مهمترین اثرات آلودگی نوری بر حیوانات :
- گم کردن راه توسط پرنده های مهاجر
- برخورد پرنده های مهاجر به ساختمان های روشن بلند مرتبه
- گم شدن لاک پشت های دریایی که جذب نور می شوند
- شکار شدن لاک پشت های نوزاد خارج از اقیانوس ها که جذب نور شده اند
سمندرها نیز زیر نورهای مصنوعی نمی توانند از تالابی به تالاب دیگر حرکت کنند و ساعتها بدون حرکت ساکن می مانند و این عدم حرکت موجب مرگ تدریجی و از بین رفتن آنها توسط صیادان شب می شود.
چندین گونه به خصوص ماهی مانند سالمون، هرینگ و سندلنس زیر نورمصنوعی که بخشی از راه های آبی را روشن می کند جمع می شوند.
تجمع غیرطبیعی ماهی ها در امتداد نور باعث می شود تا صید ماهی ها برای خرس ها و دیگر صیادان آسان تر شده و تاثیری منفی بر روی جمعیت ماهی های آسیب پذیر بگذارد.
نورپردازی نامناسب برج ها, ساختمانها, میادین و نور آزاردهنده چراغ ها برای پرندگان به خصوص در هنگام پرواز یا در حال دور زدن ها موجب خیرگی یا کوری موقت شده و باعث برخورد با یکدیگر یا برج ها می شوند.
اثرات آلودگی نور بر گیاهان
نورپردازی درختان و گیاهان، یکی از ایده های نورپردازی منظر می باشد اما نورپردازی بیش از حد و زمان طولانی، سبب می شود تا گیاهانی که حساس هستند دچار شوک شوند و سیکل شبانه روزی آنها دچار اشکال شود.
اگر سیکل شبانه روزی بعضی از گیاهان و درختان دچار اشکال شود باعث می شود تا آنها در خارج از فصل برگ دهی و میوه دهی داشته باشند که نهایتا موجب خشک شدن قسمتی یا تمام درخت و گیاه خواهد شد.
آلودگی نوری بر درختان و گیاهان پهن برگ بیشتر تاثیر گذار است به طوری که درختانی مثل نارون، چنار، توت، راش، گردو و اقاقیا در برابر نورپردازی غیر اصولی سریع واکنش می دهند و خیلی زود آسیب می بینند.
اثرات آلودگی نوری بر انسان
نوری را تصور کنید که از پنجره به داخل اتاق شما می تابد و خواب راحت را از شما می گیرد.
مجبور می شوید چند لایه پرده به کار بگیرید تا نورهای مزاحم وارد اتاق نشوند تا بتوانید خواب راحتی داشته باشید. آلودگی نوری همین است دقیقا!!
وقتی نورهای مزاحم وارد شده به اتاق شما اجازه نمی دهند تا خواب راحتی داشته باشید در واقع دارند بر روی سیکل سیرکادین بدن شما اثر می گذارند و ترشح هورمون های بدن شما را دچار اختلال می کنند.
هورمون ملاتونین که از غده پینه آل مغز ترشح می شود، به هورمون خواب معروف است یعنی وقتی ترشح می شود ما احساس خواب آلودگی می کنیم. عاملی که سبب ترشح شدن یا نشدن هورمون ملاتونین می شود، نور است.
طول موج های آبی نور سفید با تحریک سلول های گانگلیون چشم، سبب کنترل ترشح هورمون های کورتیزول و ملاتونین در بدن می شوند.
هنگامی که طول موج های آبی نور سفید وجود داشته باشند یعنی باید هورمون کورتیزول ترشح شود و هوشیاری فرد بالا رود و بالعکس هنگامی که این طول موج ها وجود نداشته باشند باید هورمون ملاتونین ترشح شود و فرد بخوابد.
آلودگی نوری به راحتی می تواند چرخه ترشح هورمون ها را به هم بزند و در دراز مدت سبب افزایش ریسک ابتلا به سرطان گردد.
بر هم خوردن زمان ترشح هورمون ملاتونین در زنان می تواند باعث افزایش ابتلا به سرطان پستان گردد.
آلودگی نوری و راه حل های آن
آلودگی نوری و اثرات آن را تا به اینجا شناختیم. حال نوبت ارائه راه حل هایی برای این معضل می باشد:
- از چراغ هایی با درخشندگی کنترل شده استفاده کنید؛ اگر چراغ به گونه ای ساخته شده باشد که در حالت نصب نرمال نشت نوری به سمت آسمان نداشته باشد در کاهش آلودگی نوری کمک بزرگی کرده است.
- چراغ ها را به طور صحیح نصب کنید؛ گاهی اوقات برای کاهش هزینه ها، به جای استفاده از چند چراغ با نصب صحیح، از یک چراغ به صورت نصب نادرست برای پوشش نور تمام مناطق استفاده می شود که این موضوع می تواند سبب نشت نور به سمت آسمان گردد.
- نمای ساختمان های مسکونی را نورپردازی نکنید؛ با اصلاح دیدگاه نسبت به نورپردازی و عدم نورپردازی نمای ساختمان های مسکونی، کمک شایانی به کاهش آلودگی نوری خواهیم نمود.
- سیستم کنترلی مناسبی به کار گیرید؛ اگر چراغ ها فقط در زمان نیاز مبرم روشن شوند و بلافاصله پس از استفاده خاموش گردد، کمک بزرگی به کاهش آلودگی نوری و تبعات زیست محیطی آن خواهند نمود.
- تابلو های تبلیغاتی و بیلبوردها را تا طلوع آفتاب روشن نگذارید؛ پس از تعطیلی فروشگاه یا شرکت نیاز مبرمی به روشن بودن تابلو ها وجود ندارد. با خاموش کردن تابلوها و علائم غیر ضروری می توان به کاهش آلودگی نوری کمک خوبی نمود
نویسنده : سعید صادقیان
ممنون که این مقاله را مطالعه نمودید! به پاس قدر دانی از شما، هر گونه سوالی راجع به این مقاله را در زیر عنوان کنید تا نهایتا پس از یک روز پاسخ دهیم
همچنین در ویکی پدیا درباره آلودگی نوری بخوانید
